Բառաթեքման տեսակներ
ԱՐԵՎԱԿ-ի քերականական վերլուծիչի կողմից բառանիշների վերլուծությունը ապահովելու համար, յուրաքանչյուր բառաձևին կցվում է մեկ (կամ մի քանի) բառաթեքման տեսակներ: ԱՐԵՎԱԿ-ում կիրառվող արևելահայերենի բառաթեքման տեսակների դասակարգումը երկարատև գործընթացի արդյունք է, որն իրականացվել է ԱՐԵՎԱԿ-ի խմբի կողմից, և որի հիմնական նպատակն է հնարավորինս կրճատել սխալ քերականական վերլուծությունների թիվը: Բառաթեքման տեսակների դասակարգումը հիմնված է ձևական չափանիշների վրա՝ առաջնորդվելով ժամանակակից գրական արևելահայերենի ուղղագրությամբ:
Ստորև ներկայացված է 2009 թ. մարտի դրությամբ ԱՐԵՎԱԿ-ում կիրառվող գոյականների, դերանունների և բայերի բառաթեքման տեսակների ցուցակը, որում զետեղված է տվյալ բառաթեքման տեսակին բնորոշ բառույթը և համապատասխան հարացույցին բնորոշ հիմնական բառաձևերը:
‘+’ նշանը ցույց է տալիս բառահիմքի և բառաթեքման վերջավորության միացումը: Չեզոքացված ձայնավորը ներկայացված է ‘*’ նշանով:
Գոյականներ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Բառաթեքման տեսակ |
Բնորոշ բառույթ |
եզ., ուղղ. |
եզ., սեռ/տր |
եզ., գործ |
հգ., ուղղ. |
N11 |
բան |
բան |
բան+ի |
բան+ով |
բան+եր |
|
ban |
ban |
ban+i |
ban+ov |
ban+er |
N12 |
սեղան |
սեղան |
սեղան+ի |
սեղան+ով |
սեղան+ներ |
|
seġan |
seġan |
seġan+i |
seġan+ov |
seġan+ner |
N12a |
այդպիսի |
այդպիսի |
այդպիսի+նի |
այդպիսի+նով |
այդպիսի+ններ |
|
aydpisi |
aydpisi |
aydpisi+ni |
aydpisi+nov |
aydpisi+nner |
N12c |
դարը |
դար+ը |
դար+ի |
դար+ով |
դար+ներ |
|
darə |
dar+ə |
dar+i |
dar+ov |
dar+ner |
N13 |
սունկ |
սունկ |
ս*նկ+ի |
ս*նկ+ով |
ս*նկ+եր |
|
sunk |
sunk |
s*nk+i |
s*nk+ov |
s*nk+er |
N13a |
մեջ |
մեջ |
մեջի / միջի |
մեջով / միջով |
մեջ+եր |
|
meĵ |
meĵ |
meĵi / miĵi |
meĵov / miĵov |
meĵ+er |
N14 |
ծաղիկ |
ծաղիկ |
ծաղ*կ+ի |
ծաղ*կ+ով |
ծաղիկ+ներ |
|
caġik |
caġik |
caġ*k+i |
caġ*k+ov |
caġik+ner |
N14a |
երկիր |
երկիր |
երկ*ր+ի |
երկ*ր+ով |
երկ*ր+ներ |
|
erkir |
erkir |
erk*r+i |
erk*r+ov |
erk*r+ner |
N15 |
արաբա |
արաբա |
արաբա+յի |
արաբա+յով |
արաբա+ներ |
|
araba |
araba |
araba+yi |
araba+yov |
araba+ner |
N15a |
ա |
ա |
ա+յի |
ա+յով |
ա+յեր |
|
a |
a |
a+yi |
a+yov |
a+yer |
N16 |
կատու |
կատու |
կատվ+ի |
կատվ+ով |
կատու+ներ |
|
katu |
katu |
katv+i |
katv+ov |
katu+ner |
N16a |
ձու |
ձու |
ձվ+ի |
ձվ+ով |
ձվ+եր |
|
ju |
ju |
jv+i |
jv+ov |
jv+er |
N17 |
կաշի |
կաշի |
կաշվ+ի |
կաշվ+ով |
կաշի+ներ |
|
kaši |
kaši |
kašv+i |
kašv+ov |
kaši+ner |
N18 |
բույն |
բույն |
բ*ն+ի |
բ*ն+ով |
բույն+եր/ բ*ն+եր |
|
buyn |
buyn |
b*n+i |
b*n+ov |
buyn+er/ b*n+er |
N18a |
հույս |
հույս |
հուս+ո / հույս+ի |
հուս+ով / հույս+ով |
հույս+եր |
|
huys |
huys |
hus+o / huys+i |
hus+ov / huys+ov |
huys+er |
N21 |
կարդալ |
կարդալ |
կարդալ+ու |
կարդալ+ով |
կարդալ+ներ |
|
kardal |
kardal |
kardal+u |
kardal+ov |
kardal+ner |
N22 |
ամուսին |
ամուսին |
ամուս*ն+ու |
ամուս*ն+ով/ ամուսին+ով |
ամուսին+ներ |
|
amusin |
amusin |
amus*n+u |
amus*n+ov/ amusin+ov |
amusin+ner |
N23 |
գինի |
գինի |
գին+ու |
գին+ով |
գինի+ներ |
|
gini |
gini |
gin+u |
gin+ov |
gini+ner |
N23a |
սիրուհի |
սիրուհի |
սիրուհ+ու |
սիրուհի+ով |
սիրուհի+ներ |
|
siruhi |
siruhi |
siruh+u |
siruhi+ov |
siruhi+ner |
N24 |
ձի |
ձի |
ձի+ու |
ձի+ով |
ձի+եր |
|
ji |
ji |
ji+u |
ji+ov |
ji+er |
N25 |
մարդ |
մարդ |
մարդ+ու |
մարդ+ով |
մարդ+իկ |
|
mard |
mard |
mard+u |
mard+ov |
mard+ik |
N26 |
էրեխա |
էրեխա |
էրեխ+ու |
էրեխ+ով |
էրեխ+եք |
|
ērexa |
ērexa |
ērex+u |
ērex+ov |
ērex+ek’ |
N31 |
ակ |
ակ |
ակ+ան |
ակ+ով |
ակ+եր |
|
ak |
ak |
ak+an |
ak+ov |
ak+er |
N31a |
գառ |
գառ |
գառ+ան |
գառ+ով |
գառ+ներ |
|
gaŕ |
gaŕ |
gaŕ+an |
gaŕ+ov |
gaŕ+ner |
N32 |
գարուն |
գարուն |
գար*ն+ան |
գարուն+ով / գար*ն+անով |
գարուն+ներ |
|
garun |
garun |
gar*n+an |
garun+ov / gar*n+anov |
garun+ner |
N32a |
ծագում |
ծագում |
ծագ*մ+ան |
ծագում+ով / ծագ*մ+ամբ |
ծագում+ներ |
|
cagum |
cagum |
cag*m+an |
cagum+ov / cag*m+amb |
cagum+ner |
N32b |
մուկ |
մուկ |
մ*կ+ան |
մ*կ+նով |
մ*կ+ներ |
|
muk |
muk |
m*k+an |
m*k+nov |
m*k+ner |
N32c |
ակն |
ակ+ն |
ակ+ան |
ակ+անով |
ակն+եր |
|
akn |
ak+n |
ak+an |
ak+anov |
akn+er |
N32d |
ակն |
ակ+ն |
ակ+ան |
ակ+անով |
ակ+աններ |
|
akn |
ak+n |
ak+an |
ak+anov |
ak+anner |
N32e |
բուռ |
բուռ |
բ*ռ+ան |
բ*ռ+ով |
բ*ռ+եր |
|
buŕ |
buŕ |
b*ŕ+an |
b*ŕ+ov |
b*ŕ+er |
N33 |
աղջիկ |
աղջիկ |
աղջ*կ+ա |
աղջ*կ+անով |
աղջիկ+ներ |
|
aġĵik |
aġĵik |
aġĵ*k+a |
aġĵ*k+anov |
aġĵik+ner |
N34 |
հանգիստ |
հանգիստ |
հանգ*ստ+յան |
հանգ*ստ+ով |
հանգիստ+ներ |
|
hangist |
hangist |
hang*st+yan |
hang*st+ov |
hangist+ner |
N35 |
մահ |
մահ |
մահ+վան |
մահ+ով |
մահ+եր |
|
mah |
mah |
mah+van |
mah+ov |
mah+er |
N41 |
բնություն |
բնություն |
բնության |
բնություն+ով / բնությամ+բ |
բնություն+ներ |
|
bnut’yun |
bnut’yun |
bnut’yan |
bnut’yun+ov / bnut’yam+b |
bnut’yun+ner |
N41a |
սյուն |
սյուն |
սյան |
սյուն+ով |
սյուն+եր |
|
syun |
syun |
syan |
syun+ov |
syun+er |
N42 |
անուն |
անուն |
անվան |
անուն+ով |
անուն+ներ |
|
anun |
anun |
anvan |
anun+ov |
anun+ner |
N43 |
տուն |
տուն |
տան |
տն+ով / տան+ով |
տն+եր |
|
tun |
tun |
tan |
tn+ov / tan+ov |
tn+er |
N51 |
ամառ |
ամառ |
ամառ+վա |
ամառ+ով |
ամառ+ներ |
|
amaŕ |
amaŕ |
amaŕ+va |
amaŕ+ov |
amaŕ+ner |
N52 |
ամիս |
ամիս |
ամս+վա |
ամս+ով |
ամիս+ներ |
|
amis |
amis |
ams+va |
ams+ov |
amis+ner |
N53 |
օր |
օր |
օր+վա |
օր+ով |
օր+եր |
|
ōr |
ōr |
ōr+va |
ōr+ov |
ōr+er |
N54 |
տարի |
տարի |
տար+վա |
տար+ով |
տարի+ներ |
|
tari |
tari |
tar+va |
tar+ov |
tari+ner |
N61 |
ընկեր |
ընկեր |
ընկեր+ոջ |
ընկեր+ոջով |
ընկեր+ներ |
|
ǝnker |
ǝnker |
ǝnker+oĵ |
ǝnker+oĵov |
ǝnker+ner |
N62 |
քույր |
քույր |
ք*ր+ոջ |
ք*ր+ոջով |
քույր+եր / քր+եր |
|
k’uyr |
k’uyr |
k’*r+oĵ |
k’*r+oĵov |
k’uyr+er / k’*r+er |
N62a |
տագր |
տագր |
տեգր+ոջ |
տեգր+ոջով |
տեգր+եր |
|
tagr |
tagr |
tegr+oĵ |
tegr+oĵov |
tegr+er |
N63a |
կին |
կին |
կ*ն+ոջ |
կ*ն+ոջով |
կան+այք |
|
kin |
kin |
k*n+oĵ |
k*n+oĵov |
kan+ayk’ |
N63 |
տիկին |
տիկին |
տիկ*ն+ոջ |
տիկ*ն+ոջով |
տիկ*ն+այք |
|
tikin |
tikin |
tik*n+oĵ |
tik*n+oĵov |
tik*n+ayk’ |
N64 |
տեր |
տեր |
տիր+ոջ |
տիր+ոջով |
տեր+եր |
|
ter |
ter |
tir+oĵ |
tir+oĵov |
ter+er |
N71 |
հայր |
հայր |
հոր |
հոր+ով |
հայր+եր |
|
hayr |
hayr |
hor |
hor+ov |
hayr+er |
N71a |
եղբայր |
եղբայր |
եղբոր |
եղբոր+ով |
եղբայր+ներ |
|
eġbayr |
eġbayr |
eġbor |
eġbor+ov |
eġbayr+ner |
N73 |
կայսր |
կայսր |
կայսեր |
կայսր+ով |
կայսր+եր |
|
kaysr |
kaysr |
kayser |
kaysr+ov |
kaysr+er |
N73a |
դուստր |
դուստր |
դստեր |
դստր+ով / դուստր+ով |
դուստր+եր / դստր+եր |
|
dustr |
dustr |
dster |
dstr+ov / dustr+ov |
dustr+er / d*str+er |
N81 |
Վարդանանք |
Վարդանան+ք |
Վարդանան+ց |
Վարդանան+ցով |
- |
|
Vardanank’ |
Vardanan+k’ |
Vardanan+c’ |
Vardanan+c’ov |
- |
N91 |
աստված |
աստված |
աստծ+ո /աստծ+ու / աստված+ի |
աստծ+ով / աստված+ով |
աստված+ներ |
|
astvac |
astvac |
astc+o /astc+u / astvac+i |
astc+ov / astvac+ov |
astvac+ner |
N92 |
սեր |
սեր |
սիր+ո / սիր+ու / սեր+ի |
սիր+ով |
սեր+եր |
|
ser |
ser |
sir+o / sir+u / ser+i |
sir+ov |
ser+er |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Դերանուն |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Բառաթեքման տեսակ |
Բնորոշ բառույթ |
եզ., ուղղ. |
եզ., սեռ/տր |
եզ., գործ |
հգ., ուղղ. |
P11 |
որ |
որ |
որ+ի |
որ+ի/ին |
որ+ոնք |
|
or |
or |
or+i |
or+i/in |
or+onk’ |
P21 |
սա (դա, նա) |
ս+ա |
ս+րա |
ս+րան |
ս+րանք |
|
sa (da, na) |
s+a |
s+ra |
s+ran |
s+rank’ |
P22 |
ով |
ով |
ում |
ում |
ով+քեր |
|
ov |
ov |
um |
um |
ov+k’er |
P23 |
ինքը |
ինք+ը |
իր / իր+ա |
իր+են / իր+ան |
իր+ենք / իր+անք |
|
ink’ǝ |
ink’+ǝ |
ir / ir+a |
ir+en / ir+an |
ir+enk’ / ir+ank’ |
P24 |
ոմն |
ոմ+ն |
- |
- |
ոմ+անք |
|
omn |
om+n |
- |
- |
om+ank’ |
P31a |
ես |
ես |
իմ |
ինձ |
- |
|
es |
es |
im |
inj |
- |
P31b |
դու |
դու |
քո |
քեզ |
- |
|
du |
du |
k’o |
k’ez |
- |
P31c |
մենք |
մենք |
մեր |
մեզ |
- |
|
menk’ |
menk’ |
mer |
mez |
- |
P31d |
դուք |
դուք |
ձեր |
ձեզ |
- |
|
duk’ |
duk’ |
jer |
jez |
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Բայ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Բառաթեքման տեսակ |
Բնորոշ բառույթ |
անորոշ դբ. |
վաղակատար դբ. |
անց. կատ., 3 եզ. |
հրմ., 2 եզ. |
V11 |
գրել |
գր+ել |
գր+ել |
գր+եց |
գր+իր |
|
grel |
gr+el |
gr+el |
gr+ec’ |
gr+ir |
V12 |
ընկնել |
ընկ+նել |
ընկ+ել |
ընկ+ավ |
ընկ+իր |
|
ǝnknel |
ǝnk+nel |
ǝnk+el |
ǝnk+av |
ǝnk+ir |
V13 |
թռչել |
թռ+չել |
թռ+ել |
թռ+ավ |
թռ+իր |
|
t’ŕč’el |
t’ŕ+č’el |
t’ŕ+el |
t’ŕ+av |
t’ŕ+ir |
V14 |
մոտեցնել |
մոտեց+նել |
մոտեց+րել |
մոտեց+րեց |
մոտեց+րու |
|
motec’nel |
motec’+nel |
motec’+rel |
motec’+rec’ |
motec’+ru |
V21 |
կարդալ |
կարդ+ալ |
կարդ+ացել |
կարդ+աց |
կարդ+ա |
|
kardal |
kard+al |
kard+ac’el |
kard+ac’ |
kard+a |
V22 |
վախենալ |
վախե+նալ |
վախե+ցել |
վախե+ցավ |
վախե+ցիր |
|
vaxenal |
vaxe+nal |
vaxe+c’el |
vaxe+c’av |
vaxe+c’ir |
V11a |
բերել |
բեր+ել |
բեր+ել |
բեր+եց |
բեր |
|
berel |
ber+el |
ber+el |
ber+ec’ |
ber |
V11b |
զարկել |
զարկ+ել |
զարկ+ել |
զարկ+եց |
զարկ+իր/զարկ |
|
zarkel |
zark+el |
zark+el |
zark+ec’ |
zark+ir/zark |
V11c |
ասել |
աս+ել |
աս+ել |
աս+աց / աս+եց |
աս+ա |
|
asel |
as+el |
as+el |
as+ac’ / as+ec’ |
as+a |
V12a |
տեսնել |
տես+նել |
տես+ել |
տես+ավ |
տես |
|
tesnel |
tes+nel |
tes+el |
tes+av |
tes |
V12b |
ելնել |
ել+նել |
ել+ել |
ել+ավ |
ել / ել+իր |
|
elnel |
el+nel |
el+el |
el+av |
el / el+ir |
V14a |
անել |
ա+նել |
ա+րել |
ա+րեց / ա+րավ |
ա+րա |
|
anel |
a+nel |
a+rel |
a+rec’ / a+rav |
a+ra |
V14b |
դնել |
դ+նել |
դ+րել |
դ+րեց |
դ+իր |
|
dnel |
d+nel |
d+rel |
d+rec’ |
d+ir |
V14c |
տանել |
տա+նել |
տա+րել |
տա+րավ |
տա+ր |
|
tanel |
ta+nel |
ta+rel |
ta+rav |
ta+r |
V14d |
թողնել |
թող+նել |
թող+ել |
թող+եց |
թող |
|
t’oġnel |
t’oġ+nel |
t’oġ+el |
t’oġ+ec’ |
t’oġ |
V21a (oral) |
տենալ |
տե+նալ |
- |
- |
- |
|
tenal |
te+nal |
- |
- |
- |
V22a |
լվանալ |
լվա+նալ |
լվա+ցել |
լվա+ց |
լվա |
|
lvanal |
lva+nal |
lva+c’el |
lva+c’ |
lva |
V22b |
կենալ |
կենալ |
կացել |
կացա |
կաց |
|
kenal |
kenal |
kac’el |
kac’a |
kac’ |
V22c |
դառնալ |
դառ+նալ |
դարձ+ել |
դարձ+ավ / դառ+ավ |
դարձ+իր / դառ |
|
daŕnal |
daŕ+nal |
darj+el |
darj+av / daŕ+av |
darj+ir / daŕ |
V31a |
ուտել |
ուտ+ել |
կեր+ել |
կեր+ավ |
կեր |
|
utel |
utel |
ker+el |
ker+av |
ker |
V31b |
լինել |
լին+ել |
եղ+ել |
եղ+ավ |
եղ+իր |
|
linel |
lin+el |
eġ+el |
eġ+av |
eġ+ir |
V32a |
գալ |
գ+ալ |
եկ+ել |
եկ+ավ |
եկ / արի |
|
gal |
g+al |
ek+el |
ek+av |
ek / ari |
V32b |
տալ |
տ+ալ |
տվ+ել |
տվ+եց |
տու+ր |
|
tal |
t+al |
tv+el |
tv+ec’ |
tu+r |
V32c |
լալ |
լա+լ |
լա+ցել |
լա+ցեց |
լա+ց / լա+ցի |
|
lal |
la+l |
la+c’el |
la+c’ec’ |
la+c’ / la+c’i |
|
|
|
|
|
|
Պակասավոր բայեր |
Բնորոշ բառույթ |
անորոշ դբ. |
ներկա, 3, եզ. |
անցյալ, 3, եզ. |
|
V41 |
է |
- |
է |
է+ի |
|
|
ē |
- |
ē |
ē+i |
|
V42 |
կա |
- |
կա |
կա+ր |
|
|
ka |
- |
ka |
ka+r |
|
V43 |
գիտենալ |
գիտ+ենալ |
գիտ+ի |
գիտ+եի |
|
|
gitenal |
git+enal |
git+i |
git+ei |
|
|